Jeneratör Soğutma Sistemleri Nelerdir?

Mekanik ve elektriksel sistemlerde her daim ısı kayıpları meydana gelir. Verimlilik hesapları yapılırken verimin teoride %100, pratikte %80 çıkması, kayıplarla ilgili bir durumdur. Bu kayıpların büyük kısmını ısı kayıpları oluşturur.

Sistemdeki parçaların kendilerine verilen işin bir kısmını ısı olarak dışarıya vermeleri neticesinde, sistem fazla ısıya bağlı olarak çalışmasını durdurur yada yanma olayı gerçekleşir. Bunun gibi istenmeyen durumları engellemek için soğutma sistemleri kullanılır.

Jeneratörler mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren sistemlerdir. Çok fazla iletken içeren jeneratörlerde iletkenler üzerinden geçen akım ve ortaya çıkan sürtünmeler ısı oluşumuna sebep olur. Bu ısı sistemden uzaklaştırılmazsa sargılara zarar verir ve vibrasyon arızalarına neden olur. Soğutmayı verimli bir şekilde sağlamak için, jeneratör çalıştığı sürece eş zamanlı olarak soğutma sistemi de çalışır.

Jeneratörlerde 2 çeşit soğutma sistemi vardır. Bunlar hava soğutmalı ve sıvı soğutmalı sistemlerdir. Jeneratörün gücüne göre hangi sistemin kullanılacağı belirlenir.

Hava Soğutmalı Sistem

Hava soğutmalı sistemde, jeneratör içinde oluşan ısı, hava sirkülasyonu sağlanarak uzaklaştırılır. Açık havalandırmalı ve kapalı havalandırmalı olarak iki tipi vardır. Açık havalandırmalı sistemde; atmosferden alınan hava jeneratör içinde dolaşarak ısıyı üstüne alır. Bu ısı nedeniyle ısınan hava atmosfere geri verilir. Kapalı havalandırmalı sistemlerde; dışarıdan alınan hava jeneratör içinde dolaştırılarak, ısıyı üstüne alır. Isınan hava, jeneratör dışına verilmeden, içerde sirkülasyon yaptırılarak soğutulur ve tekrar döngüye sokulur.

Hava soğutmalı sistemler, 80 MVA gücünden düşük güçlerdeki jeneratörlerde tercih edilir. Daha yüksek güçlerde yeterli soğutmayı sağlayamaz.

Sıvı Soğutmalı Sistem

Bu sistemde jeneratörün içinde oluşan ısı, sıvı soğutucu kullanılarak soğutulur. Sıvı soğutucu olarak su, hidrojen ve çeşitli yağlar kullanılır. Sistemin yapısındaki pompa ile sıvı, jeneratör içine basılarak fazla ısıyı üstüne alır ve ısıyı normal seviyeye getirir. Isınan sıvı da radyatöre geri gelerek soğutulup, tekrar sirkülasyona katılır.

Sıvı soğutucuda genellikle hidrojen soğutma sistemi kullanılır. Hidrojen gazının ısı iletkenliği havaya göre 7 kat daha fazladır, bu nedenle hacmi artırmadan daha güçlü jeneratör tasarımları yapma imkanı sağlar.

Jeneratörlerde hidrojenin sızmasını engellemek için sızdırmazlık yağ sistemi vardır. Bu sistemlerde sızdırmazlık labirentlerinde yağ basıncı hidrojen basıncından yüksek tutulur ve hidrojen gazının sızması önlenir. Hidrojen sızdırma yaparsa, hava ile tepkimeye girerek yangın veya patlamalara sebep olur.